TARİZ (İĞNELEME) SANATI

TARİZ (İĞNELEME) SANATI

Birine laf dokundurmak maksadıyla, bir sözü karşıt anlamını düşündürecek biçimde kullanmaya tariz denir.

*Araba o kadar hızlıydı ki, yürüyerek geçebilirdik.

*Bu yürekli insan, tavşandan çok korkar.

*Bu büyük romancımızın hemen her yapıtında tarihsel gerçeklere aykırı birçok şey bulabilirsiniz.

*Aferin oğlum Ahmet! Sen bu yolda devam et.

   Herifçoğlu Sen Mişel’de koyvermiş sakalı,

   Neylesin bizim köyü, nitsin Mahmut Makal’ı.   (B. Rahmi Eyüboğlu)

Şiirde “Bu yolda devam et” sözü tarizli kullanılıyor. Ahmet, Fransa’ya gidince köyünü, ülkesini unutmuş; gününü gün etmeye başlamıştır. Şair, oğlunun bu tutumunu eleştiriyor.

Osmanlı’nın son dönem sadrazamlarından Âli Paşa, Girit seferinde başarı gösteremeden döner. Âli Paşa’yla arası hiç iyi olmayan Ziya Paşa bu olay üzerine şu dizeleri yazar:

“Vermedi ablukada şan-ı donanmaya halel

  İngiliz devletine olsa sezadır amiral”

İlk dizede şair “Donanmanın şanına leke kondurmadı.” demek suretiyle Âli Paşa’nın, Türk donanmasının şerefini hiçe indirdiğini anlatıyor. İkinci dizede de “İngiliz donanmasına amiral olsa yakışır.” diyerek, Âli Paşa’nın bir donanmayı idare edecek kapasitesi olmadığını vurguluyor.

Mehmet Akif Mısır’da iken, yakın dostu Ferit Bey’ den hiç mektup alamaz. Ancak Akif’in annesi İstanbul’da vefat edince Ferit Bey’den bir taziye mektubu alır. Mektuba cevap yazan Akif şöyle der:

“Yahu senden ses seda çıkması için bizim evden cenaze çıkması mı lâzım?”