HİKÂYEDE ANLATIM BİÇİMLERİ VE TEKNİKLERİ

HİKÂYEDE KULLANILAN ANLATIM BİÇİMLERİ VE TEKNİKLERİ

Öyküleyici Anlatım

Gerçek veya tasarlanmış bir olayın belli bir noktadan alınıp geliştıri/diği ve sonuca ulaştırıldığı anlatım biçimidir, burada olay belirleyicidir.

Öyküleyici anlatımda yazar, okuyucuyu olayın içine çe­kerek onu bazen düşündürmek, bazen de duygulandırmak amacı taşır. Olay, kişi veya kişilerin başından geçer, belli bir mekânda, belli bir zaman içinde gerçekleşir.

Her eylemin belirli bir zaman ve mekânda gerçekleşen bir başlangıcı, gelişmesi ve sonucu vardır. Öyküleyici anla­tım bu sıra dikkate alınarak kurgulanır. Öyküleyici anlatım, hikâye, roman, anı, günlük, biyografi gibi türlerde kullanılır.

Betimleyici Anlatım

Bir varlık, bir yer veya kişinin hareket ve durumlarının gözlemlenerek izlenimlerin anlatılmasına betimleme denir. Betimleyici anlatım; bir varlığın, olayın veya kavramın göz önünde canlandırılacak biçimde anlatılmasıdır. Bu anlatım­da betimlenen varlığın, olayın veya kavramın karakteristik özellikleri belirginleştirilir. Betimleyici anlatımda yazar, dış

dünyadan duyu organlarıyla edindiği izlenimleri kendi dünya­sında canlandırır ve dil aracılığıyla okura sunar. Betimleme gözleme dayanır. Yazar betimleme yaparken kişisel, yorum ve izlenimlerinden yararlanabileceği gibi anlattıklarına yorum da katmayabilir.

Betimleme ikiye ayrılır:

1.    İzlenimsel (Sanatsal) Betimleme

Edebî eserlerde okuru etkilemek, okuyanda güzellik hissi uyandırmak için yapılan betimlemedir. Varlıkların ni­telikleri ve duyular üzerinde bıraktığı izlenimlere yer verilir. Betimlenecek varlıklara kişisel duygu ve düşünceler katılır yani özneldir. Sanatsal betimlemede amaç estetik zevk ver­mektir.

2.    Açıklayıcı Betimleme

Okura bilgi vermek amacıyla genel ayrıntılar üzerinde durularak yapılan betimlemedir. Ayrıntılar olduğu gibi fotoğ- rafsal bir gerçeklikle verilir. Betimlenecek varlıklara kişisel duygu ve düşünceler katılmaz yani nesneldir.

İnsan betimlemelerine “portre” adı verilir. Portrelerde kişilerin fiziksel ve ruhsal (tinsel) özelliklerine yer verilir.

a. Fiziksel portre: Kişinin fiziksel özelliklerinin (boy, ağırlık, saç ve göz rengi vb.) anlatıldığı betimlemedir.

b. Ruhsal (tinsel) portre: Kişinin duygu, düşünce, be­ğeni, tutku, alışkanlık vb. iç dünyasına ait özelliklerini anlatan betimlemedir.

Diyalog: Anlatıcıyı bütünüyle silikleştirerek okuyucuyla kahramanları doğrudan karşı karşıya getirmektir. Böylece içeriğin gerçekliği pekiştirilmiş olur. Kahramanların düşünce dünyaları, kendileri tarafından aracısız sergilenir. Kahraman ancak kendi birikimi ve yeteneği kadar kendini anlatabilir.

Şişman, arkadaşının yüzüne çoşkuyla bakarak:

“Ee, nasıl yaşıyorsun dostum? Nerede çalışıyorsun? Rütben ne?”

“Memurum, azizim! İki yıldan beri 8. dereceden memu­rum ve Stanislav nişanım var. Maaş kötü ...”

Anton ÇEHOV

İç konuşma: İç konuşma, bir psikolojik tahlil yöntemi­dir. İç çözümlemenin fazlalıklarından arındırılmış şeklidir. Bu teknikte kahraman içinden geçirdiklerini aracısız olarak iletir. Burada amaç, iç yaşantıyı olabildiğince geniş sergilemektir. İç çözümlemede kahramanın “ne” düşündüğü ya da hissetti­ği, iç konuşmada ise onun “nasıl” düşündüğü ya da hissettiği öncelik kazanır.

“Aşağıda oturdu. Salona çıkmadı. Garson, belini daya­dığı masadan hafifçe yaylanarak doğruldu. Taşralı garson­lar. İnsanın içi kapanıyor. Etrafta sinirlenecek ne kadar çok şey var. Önce sinekler... Sonra öğle sıcağında güneş... Ya­kar Allah deyu deyu... Bir bu eksikti, bir de mısralar takılsın aklıma. ‘Buyurun beyim.’ (...)”

Oğuz ATAY